Theo quy định hiện hành của Nghị định 64/2008 thì chỉ có các tổ chức, đơn vị thuộc khu vực nhà nước mới được tiếp nhận và phân phối tiền, hàng cứu trợ. Vì vậy, có ý kiến lo rằng cá nhân ca sỹ Thủy Tiên tự mình vận động quyên góp, trong thời gian ngắn đã được trên 100 tỷ đồng và trực tiếp giúp đỡ người dân vùng lũ, là chưa đúng với Nghị định.
Về câu chuyện công-tư, trong cuốn sách “Khuyến học”, xuất bản từ những năm 1870, nhà tư tưởng canh tân số 1 của Nhật Bản là Fukuzawa Yukichi đã viết rằng bảo hộ là công việc của chính phủ, khai phá văn minh là công việc của khu vực tư nhân. Chính phủ ban bố chỉ thị, mệnh lệnh, nhưng biến chúng thành hiện thực lạiở khu vực tư nhân. Quyền lực chính phủ và sức dân có cân bằng, Nhật Bản mới duy trì được độc lập trước họa xâm lăng từ phương Tây.
Theo Fukuzawa, khu vực nhà nước nên nhỏ gọn, nên ôm ít việc, còn khu vực dân doanh nên mở rộng. Bộ máy quan liêu càng thu nhỏ thì khu vực tư nhân càng phát triển. Khu vực tư nhân càng phát triển thì càng mở rộng không gian cho cá tính sáng tạo. Mọi tầng lớp nhân dân đều được tự do sáng tạo, đó mới là nền móng cho phát triển quốc gia và phúc phận cho dân tộc. “Chính phủ hiện thời cần tinh giản bộ máy, giảm bớt người thì công việc sẽ trôi chảy. Những người dư ra có thể hoạt động trong khu vực tư nhân”.
Hữu tài tất hữu dụng, không kể làm trong khu vực nhà nước hay tư nhân. Fukuzawa cho rằng dân chúng nên thay đổi nếp nghĩ ngàn đời là học chỉ để ra làm quan. Làm khoa học, làm doanh nhân, làm người dân có tri thức và kỹ năng đều là cách để lập thân và cống hiến tốt cho quê hương đất nước.
Bản thân Fukuzawa dù rất ủng hộ chính phủ duy tân của Minh Trị Thiên Hoàng nhưng ông nhất định từ chối lời mời tham gia chính phủ. Trong cơ quan công quyền “áo xiêm ràng buộc lấy nhau”, người trí thức kiêm quan chức sẽ khó mà có tư duy độc lập, sáng tạo, nói gì đến góp ý, phản biện. Với cá tính của mình, Fukuzawa cho rằng ông ở bên ngoài chính phủ sẽ giúp cho chính phủ được nhiều hơn. Và ông đã dành cả đời mình để mở trường tư thục, viết sách khai trí, dịch sách phương Tây, xuất bản báo chí để truyền bá tiến bộ, thay đổi nhận thức và cổ xúy hành động đổi mới cho người dân, góp phần đưa Nhật Bản từ một nước lạc hậu trở thành cường quốc trên thế giới.
Tầm suy nghĩ của Fukuzawa đến ngày nay vẫn còn rất thời sự. Ông Hiroyuki Yushita, Giám đốc điều hành cao cấp của Hiệp hội Ngoại giao Nhân dân Nhật Bản (cựu Đại sứ Nhật Bản tại Việt Nam) cho biết từ tháng 10/2007, Nhật Bản bắt đầu tiến hành tư nhân hoá khoảng 24.000 bưu điện của Nhà nước. Nhờ tư nhân hóa mà viễn thông, giao thông của Nhật Bản đứng hàng đầu thế giới. Đất nước mặt trời mọc sở hữu hệ thống tàu điện ngầm quy mô lớn và tối tân nhất thế giới khiến các nước Âu Mỹ phải ngưỡng mộ. Tư nhân hóa các dịch vụ công, tự chủ hóa các trường đại học và chuyển đổi các tổ chức công thành các đơn vị độc lập cũng khiến số cán bộ nhà nước ở cả Trung ương và địa phương hiện chỉ còn chiếm 2,6% dân số Nhật Bản.
Trở lại chuyện của ca sỹ Thủy Tiên, dư luận cho rằng, thiện nguyện là việc cần được khuyến khích. Ai có thể làm tốt nhất để cứu giúp đồng bào trong hoạn nạn, người đó nên vào cuộc, không kể khu vực công hay khu vực tư nhân. Nếu quy định của pháp luật chưa phù hợp với thực tiễn thì nên chỉnh sửa. Trước tâm trạng xã hội như thế, Thủ tướng chính phủ đã chỉ đạo khẩn trương xây dựng nghị định thay thế Nghị định 64 về quyên góp, hỗ trợ. Điều này cũng phù hợp với chủ trươngđẩy mạnh xã hội hoá, nhất là trong các ngành, lĩnh vực, địa bàn mà khu vực ngoài công lập làm được và làm tốt hơn. Nhà nước sẽ dành nguồn lực để làm những gì mà tư nhân không làm.
Thực tiễn cho thấy, người dân được làm tất cả những gì mà pháp luật không cấm, nên người dân luôn chủ động và năng động. Cán bộ công chức chỉ được làm những gì pháp luật cho phép, nên khó chủ động hơn. Nói là làm theo pháp luật, nhưng thực chất, nhiều người luôn phụ thuộc vào ý chí của cấp trên. Nếu cấp trên bảo thủ, cán bộ công chức rất dễ trở thành trì trệ. Cho nên chỉ có thay người cán bộ này bằng người cán bộ khác mà không thể thay nhân dân này bằng nhân dân khác. Quan nhất thời, dân vạn đại là thế.
Tự Thủy