BẢN TIN NGOẠI GIAO KINH TẾ
(Thứ Ba, ngày 08/10/2019)
***
Tin vắn
- Mỹ - Trung nối lại đàm phán thương mại, tuy nhiên ít khả năng Trung Quốc có những nhượng bộ sâu rộng;
- World Bank cảnh báo triển vọng kinh tế toàn cầu đang tiêu cực hơn;
- Mỹ áp thuế 25% lên các sản phẩm nhập khẩu từ EU kể từ ngày 18/10;
- Washington đưa 8 doanh nghiệp Trung Quốc vào danh sách đen trước thềm đàm phán thương mại Mỹ - Trung;
- Xung đột thương mại trì hoãn sự phát triển của thị trường mạng viễn thông toàn cầu;
- Chính phủ Nhật Bản thừa nhận tình hình kinh tế nước này đang “xấu dần”;
- Kim ngạch xuất khẩu 7 tháng đầu năm của Hàn Quốc giảm gần 9%;
- Các nước thành viên hoàn tất thêm 6 chương mới trong đàm phán RCEP;
- Indonesia công bố các chính sách thu hút đầu tư nước ngoài;
- Thép là mặt hàng của Việt Nam bị kiện phòng vệ thương mại nhiều nhất.
Bài phân tích/Tin chuyên sâu
- Mỹ-Nhật ký Tuyên bố chung về Hiệp định thương mại.
A. KINH TẾ THẾ GIỚI:
- Mỹ và Trung Quốc sẽ nối lại đàm phán thương mại kể từ ngày 10/10 tại Washington. Trưởng đoàn đàm phán Trung Quốc là Phó Thủ tướng Lưu Hạc trong khi phía Mỹ là Trưởng đại diện Thương mại Lighthizer và Bộ trưởng Tài chính Mỹ Steven Mnuchin. Các chuyên gia dự báo Trung Quốc sẽ cứng rắn hơn và sẽ khó có những nhượng bộ về cải cách thể chế thị trường, trừ các cam kết đã bước đầu thực hiện là mua sắm thêm hàng hoá Mỹ để giảm xuất siêu. (Bloomberg, 8/10)
- Trước thềm hội nghị thường niên của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và Ngân hàng Thế giới (WB), Chủ tịch WB David Malpass đã cảnh báo triển vọng kinh tế toàn cầu đang xấu đi trong bối cảnh bấp bênh liên quan đến Brexit, căng thẳng thương mại và sự giảm tốc mạnh của nền kinh tế châu Âu. Ông Malpass cảnh báo kinh tế thế giới giờ đây có vẻ còn yếu hơn cả dự báo tăng trưởng 2,6% trong cả năm 2019 mà WB đưa ra hồi tháng 6/2019. (Bloomberg, 8/10)
1. Mỹ:
- Mỹ sẽ áp thuế 25% lên lên các sản phẩm nhập khẩu từ EU kể từ ngày 18/10 sau khi WTO có phán quyết liên quan đến trợ cấp nhà nước cho Tập đoàn Airbus. Phán quyết được Tòa Trọng tài đưa ra trên cơ sở xác định 5 hợp đồng mà Airbus giành được trong giai đoạn 2011-2013 là nhờ trợ cấp trái phép. Hãng Boeing của Mỹ lẽ ra đã giành được những hợp đồng đó. Bộ Thương mại Hoa Kỳ đã lên danh sách hàng trăm mặt hàng thực phẩm xuất xứ từ châu Âu sẽ bị nước này áp thuế. Các mặt hàng này chủ yếu tập trung ở một vài nền kinh tế châu Âu bao như Đức, Anh, Pháp, Tây Ban Nha, v.v. (Reuters, 3/10)
- Ngành dịch vụ ở Mỹ 9 tháng đầu năm 2019 tăng trưởng ở mức thấp nhất trong vòng 3 năm, cùng với sự đi xuống của khu vực sản xuất khiến cho nỗi lo về sự thoái lui của cả nền kinh tế càng lan rộng. Chỉ số khu vực phi sản xuất của Viện Quản lý nguồn cung (ISM) – theo dõi các ngành dịch vụ gồm y tế, tài chính, nhà hàng – đã giảm từ 56,4 điểm của tháng 8 xuống 52,6 điểm trong tháng 9, mức thấp nhất kể từ tháng 8 năm 2016. Số liệu của công ty HIS Markit cũng cho thấy chỉ số khu vực dịch vụ của Mỹ trong quý ba tăng trưởng yếu nhất kể từ năm 2016. (ĐSQVN tại Hoa Kỳ, 3/10)
- Ngày 7/10, Mỹ đã đưa 8 doanh nghiệp Trung Quốc, trong đó có một số doanh nghiệp bán các thiết bị giám sát, vào danh sách đen do bị cáo buộc đã vi phạm quyền của người Ngô Duy Nhĩ tại tỉnh Tân Cương. Động thái này diễn ra ngay trước vòng đàm phán cấp cao Mỹ-Trung, cho thấy lập trường của Mỹ trở nên cứng rắn hơn trong quan hệ với Trung Quốc. Trả lời báo chí, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết nước này sẽ có những hành động trả đũa. (Bloomberg, 8/10)
2. Trung Quốc:
- Công ty Trung Quốc trúng thầu xây dựng tàu điện ngầm tại Thuỵ Điển. Tập đoàn đường hầm đường sắt Trung Quốc (CRTG) đã trúng thầu hợp đồng mở rộng hệ thống tàu điện ngầm tại Stockholm. Hợp đồng này có giá trị 276 triệu SEK (khoảng 27,6 triệu USD). Theo ông Patrick Marelius, giám đốc điều hành của công ty xây dựng tàu điện ngầm Subterra Sverige (công ty liên doanh giữa Séc và Thụy Điển) cũng tham gia đấu thầu hợp đồng này,với số tiền ít như vậy không thể đủ xây dựng được các tuyến tàu điện ngầm. (ĐSQVN tại Thuỵ Điển, 2/10)
- Tờ SVD của Thụy Điển dẫn lời ông Fredrik Jejdling, giám đốc cấp cao của Tập đoàn Ericsson, cho biết tập đoàn này không có lợi ích gì khi cuộc chiến thương mại chống tập đoàn viễn thông Trung Quốc Huawei ngày càng leo thang. Xung đột thương mại đã trì hoãn sự phát triển của thị trường mạng viễn thông toàn cầu vì các tập đoàn viễn thông đều hạn chế đầu tư do lo ngại bất ổn. Tại cuộc họp báo được tổ chức ngày 01/10/2019 tại Stockholm, đại diện tập đoàn Ericson thông báo tham vọng của tập đoàn này là trở thành nhà mạng viễn thông hàng đầu thế giới dù hiện nay chỉ chiếm chưa tới 30% thị phần mạng điện thoại di động trong đó 2/3 liên quan đến mạng di động 5G.
- Cục Thống kê nhà nước Trung Quốc công bố số liệu cho thấy, từ tháng 1-8/2019, vốn đầu tư vào cơ sở hạ tầng đã tăng 4,2% so với cùng kỳ, tốc độ tăng trưởng nhanh hơn 0,4% so với từ tháng 1-7. Trong tổng vốn đầu tư vào cơ sở hạ tầng, vốn đầu tư vào ngành bảo vệ sinh thái và xử lý môi trường tăng 42,2%, tốc độ tăng trưởng đã lần lượt nhanh hơn 1,2% và 7,3% so với từ tháng 1-7 và cùng kỳ năm ngoái; vốn đầu tư vào ngành vận tải đường bộ tăng 7,7%, tốc độ tăng trưởng nhanh hơn 0,8% so với từ tháng 1-7; vốn đầu tư vào ngành vận tải đường sắt tăng 11%. Ngoài ra, số liệu cho thấy, từ tháng 1-8, vốn đầu tư vào lĩnh vực xã hội tăng 13,8%, tốc độ tăng trưởng nhanh hơn 1,7% so với cùng kỳ năm ngoái, cao hơn 8,3% so với tổng vốn đầu tư. Trong đó, vốn đầu tư vào giáo dục tăng 19%, vốn đầu tư vào ngành văn hoá, thể thao và giải trí tăng 15,1%. (Tân Hoa Xã, 6/10)
3. Khu vực châu Âu:
- Liên minh châu Âu (EU) sẽ nới lỏng việc hạn chế nhập khẩu các mặt hàng lương thực thực phẩm từ Nhật Bản (thủy - hải sản từ hai tỉnh Iwate và Miyagi) vào cuối năm nay, vốn áp đặt sau sự cố hạt nhân Fukushima năm 2011. Chủ tịch Ủy ban châu Âu Jean-Claude Juncker đã thông báo với Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe về kế hoạch này trong cuộc hội đàm tại Brussels (Bỉ) vừa qua. Trước đó, EU đã dỡ bỏ lệnh cấm nhập khẩu gạo sản xuất từ tỉnh Fukushima vào năm 2017. (Japantimes, 7/10)
- Anh và Mỹ vừa ký kết thỏa thuận tiếp cận dữ liệu song phương, cho phép cơ quan thực thi pháp luật mỗi bên tiếp cận dữ liệu các công ty công nghệ của nhau để phục vụ các cuộc điều tra hình sự liên quan đến khủng bố, lạm dụng tình dục trẻ em, tội phạm xuyên biên giới… Bộ Nội vụ Anh cho biết theo thỏa thuận mới, quy trình thu thập dữ liệu và xác minh sẽ giảm còn vài tuần, thậm chí vài ngày. (Businesstimes, 4/10)
4. Nhật Bản và Hàn Quốc:
- Nhật Bản: Ngày 7/10, Chính phủ Nhật Bản lần đầu tiên trong 4 tháng nhận định tình hình kinh tế nước này “đang xấu đi” do cầu nước ngoài giảm và những lo ngại về ảnh hưởng từ tăng thuế tiêu dùng. Cụ thể, chỉ số điều kiện kinh doanh tháng 8/2019 giảm 0,4 điểm so với tháng trước liền kề xuống còn 99,3 so với mức tiêu chuẩn 100 điểm năm 2015 (Kyodo, 7/10).
- Hàn Quốc: (i) Kim ngạch xuất khẩu 7 tháng đầu năm của Hàn Quốc đạt 317,33 tỷ USD, giảm 8,94% so với cùng kỳ năm 2018. Hàn Quốc là nước có tỷ lệ giảm xuất khẩu theo tháng cao nhất trong top 10 nước xuất khẩu lớn thế giới theo thống kế của WTO ngày 6/10. Nền kinh tế có kim ngạch xuất khẩu đạt tỷ lệ giảm lớn thứ hai là Hồng Kông (-6,79%), sau đó là Đức (-5,49%), Nhật Bản (-5,03%), và Anh (-4.62%) (Yonhap, 7/10); (ii) Chính phủ Hàn Quốc nhận định tác động từ biện pháp hạn chế xuất khẩu của Nhật Bản chỉ ở mức giới hạn, nhưng vẫn tiếp tục hối thúc Tokyo thay đổi lập trường. Đã hơn 90 ngày kể từ khi tuyên bố áp đặt biện pháp hạn chế xuất khẩu, Nhật Bản vẫn chưa cấp phép đơn hàng nhựa nhiệt dẻo dùng trong sản xuất chip bán dẫn nào sang Hàn Quốc, khiến các doanh nghiệp trong nước bất an. Hơn nữa, Seoul chỉ trích bị Tokyo phân biệt đối xử hơn cả các nước khác không có tên trong "Danh sách trắng" được hưởng ưu đãi xuất khẩu, đồng thời hối thúc Nhật Bản giải quyết vấn đề thông qua "thảo luận song phương", một trong những bước tháo gỡ mâu thuẫn tại WTO. (KBS, 2/10)
5. ASEAN và các nền kinh tế mới nổi:
- Ấn Độ: Ngày 30/8, Ấn Độ đã công bố tốc độ tăng trưởng 5% trong quý I năm tài khoá 2019-2020, thấp hơn mức dự đoán 5,7% được đưa ra trước đó. Đây là mức tăng trưởng thấp nhất trong vòng 6 năm qua của quốc gia này. Các ngành sản xuất, tài chính, bảo hiểm và bất động sản đã trải qua mức tăng trưởng thấp. Vào ngày 12/9, trước thông tin này, người phát ngôn của Quỹ tiền tệ quốc tế IMF Gerry Rice đã cho rằng tăng trưởng kinh tế thấp hơn nhiều so với dự báo chủ yếu là do tính lỏng lẻo trong các quy định về doanh nghiệp và môi trường cũng như hoạt động yếu kém của một số công ty tài chính phi ngân hàng. (ĐSQVN tại Ấn Độ, 24/9)
- Ngày 01/10, Bộ Thương mại Thái Lan thông báo sau phiên đàm phán lần thứ 28 tại Đà Nẵng kéo dài từ ngày 19-27/9 vừa qua, các cuộc thảo luận của RCEP được đánh giá “rất hiệu quả” và dẫn đến hoàn tất thêm 6 chương mới, nâng tổng số chương đã hoàn tất lên con số 13 trong số 20 chương của hiệp định này. Các nội dung còn lại dự kiến sẽ đạt được tại Hội nghị Bộ trưởng RCEP giữa kỳ lần thứ 9 sẽ được tổ chức ở Băng Cốc vào ngày 12/10 để tất cả các chương của RCEP sẽ được kết thúc vào cuối năm nay. (Báo Công Thương, 2/10)
- Indonesia sẽ có những chính sách nhằm khuyến khích nhà đầu tư nước ngoài. Cụ thể, Tổng thống Indonesia sẽ công bố hàng loạt những thay đổi trong luật lao động vào cuối năm nay (đây là lĩnh vực ưu tiên), đồng thời tạo điều kiện để các nhà đầu tư nước ngoài tiếp cận với nhiều lĩnh vực hơn trong nền kinh tế, đồng thời tiến hành những cải cách quan trọng theo yêu cầu của các nhà đầu tư. Ngoài ra, hiện nay, những đối thủ với ít tiềm lực hơn trong khu vực như Việt Nam đang tận dụng cuộc chiến thương mại Mỹ Trung này tốt hơn Indonesia, vì thế chính phủ Indonesia cần thực hiện những cải cách kinh tế nhằm tận dụng tốt bối cảnh này.
B. KINH TẾ VIỆT NAM:
- Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia vừa được thành lập tại Quyết định số 1269/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Theo đó, đây là đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực sự nghiệp kinh tế tự bảo đảm chi thường xuyên và chi đầu tư, trực thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư. Trung tâm được thành lập nhằm thực hiện hỗ trợ, phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, góp phần đổi mới mô hình tăng trưởng trên nền tảng phát triển khoa học và công nghệ. (TTXVN, 3/10)
- Theo báo cáo thường niên của Google và Temasek, nền kinh tế số Việt Nam đã liên tục duy trì mức tăng trưởng lên đến 38%/năm kể từ năm 2015, đứng thứ 2 về tốc độ tăng trưởng trong khu vực và dự kiến sẽ chạm mức 12 tỷ USD vào cuối năm 2019, đóng góp 5% vào GDP. Theo đánh giá của Google và Temasek, Việt Nam nổi lên như nền kinh tế có tốc độ số hóa nhanh và “tốt” nhất trong khu vực Đông Nam Á với sự lan toả mạnh mẽ của thương mại điện tử. (CafeF, 7/10)
- Sáng 6/10, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc dự lễ động thổ và công bố dự án thành phố thông minh tại huyện Đông Anh, Tp. Hà Nội do các tập đoàn Sumitomo và BRG đầu tư với tổng số vốn gần 4,2 tỷ USD. Dự án gồm 5 giai đoạn, dự kiến hoàn tất vào năm 2028. Sumitomo và BRG dự kiến sẽ ứng dụng nhiều công nghệ thông minh vào Dự án như “internet vạn vật“, hệ thống giám sát và cảnh báo thông minh đa chức năng, công nghệ 5G hay blockchain... (Báo Chính phủ & Nikkei Asian Review, 6/10)
- Tập đoàn AES (Mỹ) được giao làm chủ đầu tư dự án điện Sơn Mỹ 2 tại Bình Thuận theo hình thức BOT trị giá 5 tỷ USD, vừa được Bộ trưởng Công Thương trao văn bản chính thức nhân chuyến thăm, làm việc tại Mỹ. Hợp đồng xây dựng nhà máy điện này khi chính thức đi vào vận hành sẽ tạo ra nhu cầu nhập khẩu khí hóa lỏng LNG từ Mỹ lên tới gần 2 tỷ USD mỗi năm. Cũng trong khuôn khổ chuyến thăm này, Bộ Công Thương và Bộ Ngoại giao Mỹ đã ký biên bản ghi nhớ hợp tác (MOU) đối tác hợp tác năng lượng toàn diện, mở ra kỳ vọng xây dựng lộ trình hợp tác trong từng lĩnh vực năng lượng cụ thể. (VnExpress, 4/10)
- Thống kê của Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) cho thấy, thép luôn là mặt hàng có số vụ kiện phòng vệ thương mại (PVTM) nhiều nhất trong tất cả các ngành hàng. Cụ thể, trong số 142 vụ việc PVTM mà các nước điều tra với Việt Nam, có tới 35 vụ là với sản phẩm thép. Các sản phẩm thép bị điều tra, áp dụng biện pháp PVTM tương đối đa dạng và ngày càng mở rộng; số lượng thị trường áp dụng biện pháp PVTM với thép của Việt Nam cũng gia tăng nhanh chóng; quá trình điều tra, áp dụng các biện pháp PVTM cũng ngày càng thắt chặt. Về giải pháp dài hạn, Bộ Công Thương và Hiệp hội Thép Việt Nam cho rằng cần có các chính sách hợp lý nhằm thúc đẩy xuất khẩu của các doanh nghiệp FDI, đặc biệt là trong ngành thép; đồng thời các doanh nghiệp phải chủ động mở rộng thị trường xuất khẩu, đa dạng hóa thị trường, đa dạng hóa sản phẩm, tránh tăng trưởng xuất khẩu quá nóng vào một thị trường. (Báo Công Thương, 6/10)
C. TIN CHUYÊN SÂU / BÀI PHÂN TÍCH
Mỹ-Nhật ký Tuyên bố chung về Hiệp định thương mại. (Đại sứ quán Việt Nam tại Hoa Kỳ, 1/10)
Ngày 25/9/2019 tại New York, Tổng thống Donald Trump và Thủ tướng Shizo Abe đã ký Tuyên bố chung về Hiệp định thương mại Mỹ - Nhật bên lề cuộc họp Đại Hội đồng Liên hợp quốc. Trước đó, từ tháng 9/2018, dưới sức ép của Mỹ, Nhật đã đồng ý ra tuyên bố chung tiến hành đàm phán thương mại Mỹ-Nhật. Vòng đàm phán đầu tiên diễn ra vào tháng 4/2019 tại Washington. Sau 4 vòng đàm phán, đến tháng 8/2019, Tổng thống Trump và Thủ tướng Abe tuyên bố đã đạt được “các nguyên tắc cốt lõi” bao gồm các điều khoản lien quan đến tiếp cận thị trường nông sản, giảm thuế quan một số sản phẩm công nghiệp và các quy tắc về thương mại kỹ thuật số.
Đến ngày 25/9/2019, bên lề cuộc họp của Đại Hội đồng Liên hiệp quốc, Lãnh đạo hai nước đã ký Tuyên bố chung khẳng định hoàn tất đàm phán Hiệp định Thương mại Mỹ-Nhật và Hiệp định Thương mại số Mỹ-Nhật. Hai bên bày tỏ mong muốn sẽ sớm ký và triển khai các hiệp định này sau khi hoàn tất các thủ tục nội bộ; nhất trí sẽ hoàn tất tham vấn trong vòng 4 tháng kể từ khi Hiệp định Thương mại Mỹ-Nhật có hiệu lực để tiếp tục đàm phán về các vấn đề thuế, hải quan và hạn chế về thương mại hàng hóa, các rào cản về thương mại dịch vụ và đầu tư.
Theo các chuyên gia pháp lý Mỹ, do các mức cắt giảm thuế quan của Mỹ trong Hiệp định này khá hạn chế và không đòi hỏi phải có thay đổi về luật pháp, nên Tổng thống Trump không cần quốc hội Mỹ phê duyệt hiệp định. Về phía Nhật Bản, chính quyền Abe sẽ phải trình hai viện Quốc hội thông qua tại kỳ họp tháng 10/2019. Dự kiến sau đó, các hiệp định này sẽ có hiệu lực từ tháng 1/2020.
Về nội dung, Hiệp định này có nội dung tương đối hẹp (báo chí sở tại gọi đây là Hiệp định hạn chế – Limited Trade Pack) tập trung tạo điều kiện tiếp cận thị trường cho một số sản phẩm nông nghiệp và hàng hóa công nghiệp; gồm các điểm chính sau: (i) Liên quan đến tiếp cận thị trường nông nghiệp: Nhật Bản sẽ từng bước cắt giảm thuế đối với các sản phẩm nông nghiệp của Hoa Kỳ với tổng giá trị khoảng 7 tỷ USD (chiếm 50% kim ngạch hàng nông nghiệp Mỹ xuất sang Nhật), bao gồm thịt bò, thịt lợn, lúa mì, các sản phẩm từ sữa, rượu vang và ethanol. Riêng mặt hàng thịt bò, Nhật giảm thuế nhập khẩu từ 38,5% xuống còn 9% trong vòng 16 năm. Đối với thịt lợn, Nhật đồng ý loại bỏ hoàn toàn thuế sau 16 năm (tương tự như trong cam kết TPP trước đây); (ii) Liên quan đến các hàng hóa công nghiệp, Mỹ sẽ giảm hoặc loại bỏ thuế đối với một số mặt hàng công nghiệp từ Nhật Bản như công cụ máy móc, tua bin hơi nước, xe đạp. Tuy nhiên, Mỹ không giảm thuế đối với ô tô và phụ tùng ô tô.
Liên quan đến Hiệp định Thương mại kỹ thuật số Mỹ-Nhật, dựa trên Tuyên bố Osaka về kinh tế số tại Hội nghị thượng đỉnh G20, hai bên nhất trí một thỏa thuận riêng về e-commerce và các lĩnh vực khác của thương mại số, có giá trị khoảng 40 tỷ USD với các nội dung chính sau: (i) Cấm áp thuế đối với các sản phẩm kỹ thuật số được truyền dưới dạng điện tử như video, âm nhạc, sách điện tử, phần mềm và trò chơi; (ii) Đảm bảo đối xử không phân biệt đối với các sản phẩm kỹ thuật số; (iii)Đảm bảo không có rào cản trong việc chuyển dữ liệu xuyên biên giới trong tất cả các lĩnh vực; (iv) Cấm các yêu cầu nội địa hóa dữ liệu, bao gồm đối với cả các nhà cung cấp dịch vụ tài chính. Cấm truy cập tùy ý vào mã nguồn và thuật toán máy tính; (v) Đảm bảo các công ty linh hoạt sử dụng công nghệ mã hóa sáng tạo trong các sản phẩm của họ./.
Nguồn: Ngoại giao kinh tế