Chính sách trên trời
“Ngực lép” không được phép lái xe, ngực to được lái xe lớn; thịt lợn chỉ được bán trong vòng 8 giờ sau giết mổ; mẹ Việt Nam anh hùng và người tham gia cách mạng trước năm 1945 khi thi đại học sẽ được cộng điểm… Những “chính sách trên trời” này ban hành trong mấy năm qua bị dư luận chỉ trích, dân chúng không đồng tình.
Nhà giáo dục Makarenko nói giáo dục không hình phạt là nhân đạo giả dối
Nguyên nhân chủ yếu là do các quy định trên được xây dựng theo ý chí chủ quan của cơ quan soạn thảo, không khảo sát, đánh giá kỹ tình hình, thực trạng; chưa lấy ý kiến rộng rãi của người dân, doanh nghiệp, chuyên gia. Có cơ quan soạn thảo vận dụng quy định của nước ngoài một cách thiếu chọn lọc, không phù hợp với thực tiễn của Việt Nam.
Tại phiên họp Ban chỉ đạo Trung ương về chính sách nhà ở ngày 22/9 vừa qua, thêm một ví dụ nữa về tình trạng xa rời thực tế bị Thủ tướng Phạm Minh Chính nhắc nhở: “Các anh cứ nói người dân không có nhu cầu thì các anh ngồi trên trời hết cả rồi, ở trên thiên đình hết cả rồi, không còn ai ở dưới hạ giới nữa”. Thủ tướng đặt câu hỏi với những người làm chính sách: “Bao nhiêu người cần nhà, nhưng giá cao quá không mua được, 70 triệu, 100 triệu/ một m2 nhà chung cư thì người dân ai có tiền để mà mua?”
Gần đây, Bộ Giáo dục - Đào tạo công bố Thông tư số 19/2025/TT-BGDĐT quy định về khen thưởng và kỷ luật học sinh, áp dụng từ cuối tháng 10 tới. Theo đó, những hình thức kỷ luật trước đây với học sinh vi phạm (khiển trách trước hội đồng kỷ luật, cảnh cáo trước toàn trường, đình chỉ học 1 tuần, đình chỉ học 1 năm) đã được loại bỏ. Thông tư mới quy định hình thức kỷ luật cao nhất là học sinh tự viết bản kiểm điểm.
Nhà tư tưởng Khai sáng Rousseau nói chiều theo ý con là biến con thành bất hạnh
Quy định trên của Bộ Giáo dục - Đào tạo xuất phát từ tinh thần đổi mới giáo dục theo hướng nhân văn, nhân bản, theo phương châm “lấy học sinh làm trung tâm”, đó là điểm mới rất đáng ghi nhận.
Nhưng trái với quan điểm “nhân văn” trên là những người theo phái “thực tiễn”. Họ băn khoăn vì viết bản kiểm điểm chỉ là một biện pháp giáo dục, không thể thay cho hình thức kỷ luật, nhất là với những học sinh cá biệt. Bản kiểm điểm chưa đủ răn đe, cần có mức kỷ luật nghiêm để các em nhận biết và chịu trách nhiệm về sai sót. Nếu sai trong trường chỉ cần viết kiểm điểm, ra đời chỉ cần rút kinh nghiệm, thì sợi dây kinh nghiệm vừa dài, vừa dai, rút không bao giờ hết.
“Vị thánh nào cũng có quá khứ, tội nhân nào cũng có tương lai”, đó là cách tiếp cận biện chứng và nhân văn. Chủ trương nhân văn của Đảng và Nhà nước ta trong giáo dục là để học sinh dù mắc khuyết điểm, vẫn có cơ hội tu sửa để trở thành người tốt. Nhưng thể chế hóa mong muốn tốt đẹp trên, cần có quy định cụ thể. Kỷ luật chưa bao giờ nhằm mục đích trừng phạt mà chỉ là một biện pháp giáo dục. Đình chỉ học 1 tuần, 1 năm để đưa các em ra môi trường giáo dục khác, điều đó không chấm dứt mọi cơ hội sửa sai của học sinh cá biệt, mà là dịp để các em nhận ra trách nhiệm với vi phạm của mình, để từ đó sửa chữa, rồi trở lại học tập ở trường lớp phổ thông. Kỷ luật như thế ai bảo là không "nhân văn"?
Trong lúc phái “nhân văn” và phái “thực tiễn” đang tranh luận, thiết nghĩ chúng ta cũng nên tham khảo ý kiến các chuyên gia. Nhà giáo dục nổi tiếng thế giới Makarenko từng nói “Trong giáo dục mà loại bỏ các hình phạt là sự thể hiện chủ nghĩa nhân đạo giả dối. Nhân đạo không phải là sẵn sàng bỏ qua những cái sai, cái xấu của học sinh mà vẫn phải đấu tranh đến cùng để loại bỏ nó với một niềm tin nhất định rằng học sinh sẽ tiến bộ”.
“Mẹ của em ở trường là cô giáo mến thương”. Thày cô và cha mẹ yêu thương con trẻ vô vàn, nhưng chiều chuộng thì nên có giới hạn. Jean Jacques Rousseau - nhà triết học, nhà tư tưởng có ảnh hưởng to lớn đến sự tiến bộ của thời kỳ Khai sáng đã nói: “Bạn có biết phương pháp nào biến con thành bất hạnh? Phương pháp ấy chính là chiều theo ý con”.
Người xưa nói một ngày trên trời bằng một năm dưới hạ giới. Ngày nay nói sai một li, đi một dặm, đó chính là nói tác động của chính sách. Với những người “sáng tạo” ra quy định mẹ Việt Nam anh hùng được cộng điểm thi đại học, nhân dân chẳng cần họ phải viết kiểm điểm, chỉ mừng là sản phẩm của họ đã không được thực tế chấp nhận. Quy định của thiên đình chỉ có trong chương trình truyền hình Táo quân cuối năm. Các chính sách trên trời không nên có trong đời thực.
dhq
(Bài đăng chuyên san Hồ sơ sự kiện, 25/9/2025)