Tương truyền, nữ tướng Xuân Nương sinh ngày 2 tháng giêng năm Giáp Thìn là người xã Hương Nha, huyện Tam Nông. Bà là người con gái duy nhất trong số tám người con của Hùng Sát, vị thủ lãnh châu Đại Man. Năm Kỷ Hợi (39), sau khi đánh đuổi được Tô Định và lấy được 65 thành ở Lĩnh Nam, Trưng Trắc tự lập làm vua, xưng là Trưng Nữ Vương. Xét công trạng, Xuân Nương được phong tước Đông cung công chúa Nhập nội trưởng quản quân cơ nội các và còn được Trưng Nữ Vương đứng ra làm chủ hôn cho bà kết duyên với Trưởng quản thủy quân Thi Bằng, em của Thi Sách. Sau đó, hai vợ chồng bà được giao trấn giữ mạn sông Thao - Tam Nông. Năm Quý Mão (43), quân Đông Hán, do tướng Mã Viện chỉ huy, kéo sang đánh phá dữ dội. Vì sức yếu, thế cô, hai bà Trưng bại binh và đã nhảy xuống sông Hát (Hát Môn) tự vẫn để bảo toàn khí tiết.. Ngày 13 tháng 2, Xuân Nương được tin chồng bị vây, liền dẫn quân đến cứu nhưng không kịp. Sau hai ngày chiến đấu, Xuân Nương bị giặc phóng mũi kích vào sườn, bà bị thương nặng, không cứu được chồng và không giữ được đứa con trong bụng, sức bà đã kiệt, vì không muốn binh sĩ nhụt chí nên đêm hôm đó bà một mình một ngựa đến ngôi chùa Phúc Thánh ở xã Hương Nộn, huyện Tam Nông ngày nay thắp nhang rồi gieo mình xuống dòng sông Thao tử tiết.
Để tưởng nhớ công ơn của bà, nhân dân các xã Hương Nha, Tam Cường, Hương Nộn (huyện Tam Nông) đều lập đền thờ bà, nhân dân Hương Nộn thờ phụng bà ở đền thờ thuộc khu di tích chùa Phúc Khánh - xã Hương Nộn.
Thông qua lễ hội khơi dậy tinh thần tự tôn dân tộc trong các tầng lớp nhân dân, đây cũng là dịp giáo dục cho thế hệ trẻ về lòng yêu nước, tự hào về truyền thống của quê hương mình, khích lệ động viên quần chúng nhân dân tích cực thực hiện phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư”.
Nguồn: phutho.gov.vn